İnsomnia (Uykusuzluk) Nedir?

İnsomnia ya da uyuyamama hastalığı, bir uyku sorunudur. Uykuya dalamama ya da gece boyunca sürekli uyuyamama sorunlarını barındırır. Hastalar genel olarak, gözlerini birkaç dakikadan fazla kapalı tutamamaktan ya da yatakta bir o yana bir bu yana dönerek uyuyamamaktan yakınırlar.

Kişinin genel sağlık durumunu ve yaşam kalitesini etkileyen uyku süresinin kısalması hali, uykusuzluk ya da farklı bir deyişle insomnia olarak tanımlanır. Uyku bozukluğu hastalıklarının yaygın bir türü olan insomnia, kişinin uykuya dalma konusunda güçlük çekmesine yol açar. Uykuda kalma güçlüğü, olması gerekenden erken uyanmak, tekrar uykuya dalmak gibi problemlerle karakterize olan insomnia, kişinin uyandığında kendini uykusuz hissetmesine yol açar.

İnsomnia Belirtileri Nelerdir?

Uyku bozuklukları türlerinden biri olan insomnia varlığında görülen belirtilerin bir kısmı şu şekilde sıralanabilir:

• Uykuya dalma güçlüğü,
• Beklenenden önce uyanmak,
• Uyku sonrasında dinç hissetmemek,
• Sinirli ve saldırgan olmak,
• Gün içinde yorgun ve halsiz hissetmek,
• Koordinasyon ve odaklanma güçlüğü,
• Olayları hatırlama konusunda güçlük yaşamak,
• Gün içine uykulu olmak,
• Uyku konusunda endişe duymak,
• Yapılan hata ve kaza sayısında artış,
• Hiperaktivite,
• Duygu durum bozuklukları,
• Anksiyete ve depresyon.

İnsomnia Nedenleri Nelerdir?

İnsomnia, kişide başka bir sağlık sorunu ile ilişkili olmaksızın yalnızca uykusuzluk şeklinde görülebileceği gibi astım, artrit, depresyon, mide yanması ve kanser gibi pek çok hastalığa bağlı olarak da oluşabilir. Ayrıca kullanılan ilaçlar ve alkol tüketimi de insomniaya yol açabilir. Ancak insomnia çoğunlukla yaşanan olaylar, stres ve uyku düzenini bozan alışkanlıkların varlığından kaynaklanır. Kronik insomniaya yol açan ve yaygın görülen etkenlerin bir kısmı şu şekilde sıralanabilir:

1. Sağlık Sorunları: Kronik ağrı, kalp hastalıkları, astım, diyabet, gastroözofageal reflü, hipertiroidi, parkinson ve Alzheimer gibi pek çok rahatsızlık, insomniaya yol açabilir. Ayrıca huzursuz bacak sendromu da kişinin uykuya dalmasına engel olabilir.
2. Uyku Bozuklukları: Kişinin uyku sırasında belirli bir süre ile solunumunun durmasına yol açabilen uyku apnesi gibi bazı rahatsızlıklar insomniaya yol açabilir.
3. Psikolojik Hastalıklar: Kaygı bozukluğuna yol açan pek çok psikolojik hastalık türü gibi yalnızca depresyon da insomniaya neden olabilir.
4. Stres: İş, okul ya da aile yaşamında karşılaşılan problem ve endişeler, gece saatlerinde kişinin zihninin aktif kalmasına yol açabilir. Ayrıca ölüm, yaralanma, boşanma ya da işten çıkarılmak gibi travmatik olaylar da kişinin stres seviyesinin artmasına yol açar. Stres ile ilişkili tüm bu etkenler insomniaya yol açabilir.
5. Seyahat: Özellikle kıtalar arası seyahatlerde görülen jet lag gibi durumlar kişinin uyku ve uyanıklık düzenini sağlayan sirkadiyen ritimlerin bozulmasına yol açar. Vücut saati olarak da tanımlanabilen bu düzenin bozulması, insomniaya yol açabilir. Ayrıca kısa aralıklarla değişen vardiyalarda çalışmak da uykusuzluğa neden olabilir.
6. Uyku Düzeninin Olmaması: Düzensiz saatlerde yatmak ve kalkmak kişinin uyku düzeninin bozulmasına neden olur. Yatmadan önce aktif olmak, televizyon izlemek, telefonla zaman geçirmek ve video oyunları oynamak gibi etkenler de uyku düzeninin bozulmasına yol açar. Uyumadan önce bu tip etkenlerden uzak durulmalı, yatak odasında bu tür faaliyetlerden kaçınılmalıdır.
7. Kötü Beslenmek: Geç saatlerde yemek yemek, kişinin genel sağlığının yanı sıra uyku düzenin de bozulmasına yol açar. Uyku saatine yakın bir zamanda yenen yağlı, baharatlı ve ağır yemekler, mide ekşimesi ve reflü gibi rahatsızlıklara neden olarak kişinin uykuya dalmasını güçleştirir. Ayrıca gece uyanmalarına da yol açabilir.
8. İlaç Kullanımı: Kullanılan bazı ilaçların yan etkisi olarak kişide uykusuzluk problemi gelişebilir. Antidepresan, tansiyon, astım ilaçları ve bazı ağrı kesici türleri gibi pek çok ilaç, insomniaya neden olabilir. Bu gibi durumlarda ilaç kullanımını bırakmadan önce mutlaka hekime danışılmalıdır.
9. Alkol, Sigara ve Kafein Kullanımı: Çay, kahve ve gazlı içecek türlerinin uykuya yakın zamanda tüketilmesi, kişinin uykuya dalma konusunda sorun yaşamasına neden olabilir. Bir diğer uyaran olan nikotin de kişinin uyku problemi yaşamasına yol açabilir. Alkol tüketimi de kişinin derin uyumasına engel olabilir ve kişinin gece boyunca uyanmasına yol açabilir.

Önleme ve tedavi

Hayat stilinin değiştirilmesi uykusuzluk tedavisinde ve önlenmesinde önemlidir. Uyarıcı kullanımından kaçınmak, uykusuzluğa karşı alınabilecek bir önlemdir. Kahve, çay, guarana, kakao, kola, enerji içecekleri, çikolata gibi kafein içeren gıda maddeleri ile ritalin ve adderall gibi uyarıcı ilaçların kullanımından kaçınmak bu yönteme örneklerdir. Düzenli uyuma, gün içi uyumaktan kaçınma ve yatak odasında uykuya elverişli düzenlemeler yapma (sessiz, karanlık) da hayat stilinin değiştirilmesi çerçevesinde yöntemlerdir.[11]

Bilişsel davranışçı terapi de uyku bozukluğu tedavisinde kullanılabilir. Bu metotlar arasında uyarıcı kontrol terapisi, rahatlama teknikleri, uyku kısıtlama ve ışık terapisi yer alır. İlaç tedavisinde, reçeteye tabi Eszopiclone (Lunesta), Ramelteon (Rozerem), Zaleplon (Sonata) ve Zolpidem (Ambien, Edluar, Intermezzo, Zolpimist) kullanılabilir. İlaç tedavisinin birkaç haftadan uzun süreli kullanımı önerilmemektedir.[11]

Kaynaklar:

1. İnsomnia, Wikipedia, https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0nsomnia
2. Insomnia, NHS, https://www.nhsinform.scot/illnesses-and-conditions/mental-health/insomnia
3. Insomnia, Florance, https://www.florence.com.tr/insomnia-nedir